ورزش زورخانه ای چیست؟

در این مقاله ورزش زورخانه ای چیست؟ تاریخ، فرهنگ و آداب ورزش زورخانه ای و لوازم و تجهیزات این ورزش از جمله کباده، میل، سنگ و حرکات تمرینی این ورزش و اصطلاحات رایج زورخانه بیان شده است. 

۱. زورخانه چیست

۲. تاریخ و فرهنگ زورخانه ای

۳. آداب زورخانه

۴. مرشد کیست

۵. گود

۶. رتبه ها و امتیازات

۷. میاندار

۸. تجهیزات و حرکت های ورزشی زورخانه ای

۸.۱ سنگ

۸.۲ تخته شنو

۸.۳ نرمش پشت خته

۸.۴ میل

۸.۵ کباده

زورخانه چیست؟

محلی که در آن انجام می گیرد ورزش باستانی زورخانه نام دارد در زورخانه علاوه بر ورزش زورخانه‌ای ورزش های دیگری همچون کشتی پهلوانی نیز گرفته می‌شود و اسم های بزرگی همچون آقا غلامرضا تختی را می توان در آن دید. ورزش زورخانه ای را می توان جزو فعالیت‌های اصلی مردم در زمان گذشته دانست. زورخانه حدود هفتصد سال پیش یعنی  قرن ۷ خورشیدی به وسیله محمود معروف بنا شده است هر چند منابعی دیگر خبر از قدمت بیشتر این ورزش می دهند اما منابع معلوم حدود قرن ۷ را تایید می نمایید.

مطالعه بیشتر: طریقه استفاده از وسایل ورزشی پارک ها

تاریخ و فرهنگ زورخانه ای

اگر بخواهیم نگاهی به سابقه گذشته ورزش ایران بیندازیم می توان ورزش زورخانه ای را یافت این ورزش که ریشه در تاریخ و فرهنگ باستانی ما دارد از گذشته تا به امروز همراه ما بوده است. ورزشی که هرگاه می شنویم به یاد نام هایی چون پوریای ولی، غلامرضا تختی، پهلوان سید علی خواهیم افتاد. نام دیگر ورزش‌ زورخانه‌ای، ورزش باستانی ایرانیان نام دارد، ورزشی که هیچ کشوری توان ادعا بر روی آن را ندارد و ایران را یکه تاز می نمایید. با تلاش فراوان از سوی فدراسیون ورزش پهلوانی و زورخانه ای  توانستند آن را نیز به ثبت جهانی برسانند.

زورخانه، نماد تمدن ایرانیان است و ورزش زورخانه ای ریشه در تاریخ کهن و فرهنگ غنی ایران دارد. پس از ظهور اسلام، سیر تکاملی ورزش زورخانه ای شدت یافته و پس از اینکه فرهنگ ایران با عرفان اسلامی عجین می شود به اوج رسیده و زورخانه بر پایه اعتقادات شیعه شکل می گیرد. ورزش زورخانه ای از قرن هشتم ه.ق. در هندوستان، پاکستان، عراق و آسیای میانه گسترش یافته و علاوه بر رشد و توسعه در ایران، امروزه با نمایش، آموزش و برگزاری مسابقات چندجانبه بین المللی، آسیایی، اروپایی، آفریقایی و جهانی در سطح دنیا معرفی شده است.

کشتی پهلوانی، گل ورزش زورخانه ای است که ریشه کشتی امروزی در دنیا محسوب می شود و انتخاب پهلوان کشور در سالهای دور، بیشترین هیجان ورزشی و پیامدهای اجتماعی را در بر داشته است. چون یک پهلوان فقط یک قهرمان کشتی نبوده که بر حریفانش پیروز شده باشد بلکه وظایف اجتماعی نیز برعهده وی بوده است. بعضی از پهلوانان نسبت به انجام این امور، احساس مسوولیت کرده و بعضی دیگر…! اخلاق، کردار، منش و روش زندگی پهلوانان در طول تاریخ نشان می دهد که عده ای فقط عنوان پهلوانی را به یدک م یکشند و عده ای دیگر صفات پهلوانی را بر زندگی خود منطبق می کنند بنابراین بعضی پهلوانی ها، جاودانه و بعضی، زودگذر است.

مطالعه بیشتر: انواع حرکات با دستگاه کراس اور

آداب زورخانه

برخی آداب زورخانه عبارتند از: هرکس وارد زورخانه شده یا از آن خارج   می گردد، نسبت به او توسط مرشد ادای احترام می شود. اگر ورزشکار یا مرشد . اگر ورزشکار ۱ باشد، بستگی به رتبه ای که دارد حق امتیازش بجا آورده می شود یا مرشد نباشد، فقط به او خوش آمد می گویند. البته برخی میهمانان ویژه که ورزشکار یا مرشد هم نیستند بنابه رسم میهمان نوازی و ادای تشریفات به امتیازات مختلف نائل می آیند. ترتیب ورود یا خروج از درب زورخانه، ابتدا سادات سپس از بیشترین رتبه تا پائین ترین انجام می گردد. هنگام سخن گفتن میاندار، دعا کردن، خواندن اشعار توسط مرشد یا فرد دیگر و انجام حرکات فردی نباید از درب زورخانه، وارد یا خارج شد. کوتاه تر از قد انسان می سازند. بطوری که پهلوانان، درب زورخانه را معمولا قهرمانان و… و به طور کلی همه افراد هنگام ورود یا خروج از درب زورخانه با قد خمیده گذر کنند. این درس فروتنی و افتادگی است.

مرشد کیست

مرشد به عنوان عمود خیمه زورخانه است و مهم ترین و ارجمندترین جایگاه را با نواختن ضرب و کلام آهنگین خود جهت ارشاد و هدایت ورزشکاران برعهده دارد. مرشد زورخانه باید فردی متقی، متواضع، اهل ادب، صاحبدل، بی نظر، با سواد  کافی، آگاه به آداب ورزش زورخانه ای و مشرف بر تمامی زوایای فرهنگ آئینی، شعر شناس و… باشد. یک مرشد باید از لهجه ای شیرین و پنجه ای هنرمندانه برخوردار باشد، حقوق و کسوت افراد را رعایت نموده و گشاده دست و گشاده رو رشد چند بعدی است که در مسائل دینی صاحب درک و همواره  باشد. شخصیت م باشد. وی باید بدون حب و بغض در سکوی ارشاد و هدایت پاسدار واژه مرشد قرار گیرد تا رفتار، کردار و گفتار او الگوی دیگران شود.

گود زور خانه چیست

گود محل انجام ورزش زورخانه ای در داخل زورخانه با سطحی پایین تر از کف سالن اصلی می باشد. گود در زورخانه به مشابه میدان جنگ و امروزه محل ورزش و جایگاهی مقدس است. هشت گوش می ساخته اند و هر کدام شکل ظاهری آن را گرد، چهار، شش و دلیلی برای عمل خود دارند که البته امروزه هشت ضلعی متساوی الاضلاع، مصوب و استاندارد گردیده است. گفته اند چهارگوش است، برگرفته از چهار گوشه قبر علی(ع)، چهار عنصر حیات (آب، خاک، باد و آتش) و چهار نفس انسان ( اماره، لوامه، ملهمه و مطمئنه). بیان کرده اند شش گوش است به جهت شش گوش بودن قبر اباعبدا… الحسین(ع). همچنین شش ضلعی برگرفته از شش جهت (شرق، غرب، شمال، جنوب، بالا و پایین) نیز می باشد.

رتبه ها و امتیازات

هر یک از ورزشکاران و مرشدان بستگی به رتبه ای که دارند حق امتیازشان بجا آورده می شود رتبه شامل سن، سابقه فعالیت، میزان توانایی های فنی، صلاحیت های اجتماعی (عدم اعتیاد، عدم سوءپیشینه، حسن شهرت و…) و اقدامات ویژه (قهرمانی، مربیگری، داوری، مدرسی، مدیریتی و…) است که هر مرشد یا ورزشکار باید مراحل تکمیل پرونده، اخذ تاییدیه ها و قبولی آزمون های لازم را تحت نظارت هیات استان ذیربط و فدراسیون بگذراند. پس از دوره مقدماتی، ۹ رتبه تعریف شده است که هر کدام شرایط خاصی دارند. ، هر رتبه دارای عنوان، نشان و امتیاز جداگانه ای است فقط دوره مقدماتی، امتیازی ندارد ۱. منکر در چرخ (هنرهای فردی) ۲. صلوات در چرخ (هنرهای فردی) ۳. صلوات در ورود و خروج گود ۴. صلوات در ورود و خروج زورخانه ۵. واردی با ضرب و صلوات در ورود و خروج گود ۶.  واردی با ضرب و صلوات در ورود و خروج زورخانه ۷. زنگ و ضرب و صلوات در چرخ ۸. زنگ و ضرب و صلوات در ورود و خروج گود و هنرهای فردی ۹. زنگ و ضرب و صلوات در ورود و خروج زورخانه و گود و هنرهای فردی

میاندار کیست

برای آغاز حرکات ورزشی، تعیین میاندار صورت می گیرد. میاندار باید از حیث معنویات، کسوت، آشنایی با آداب و توانایی انجام حرکات ورزشی، سرآمد حضار باشد. وظیفه میاندار، مدیریت گود، نظارت بر نظم ورزشکاران و انجام درست و موزون حرکات ورزشی است. کسی حق ندارد بدلخواه حرکات را انجام دهد زیرا این ورزش به جماعت انجام می شود و مانند اقامه نماز جماعت است.

مطالعه بیشتر: ورزش با استپ برای لاغری

تجهیزات و حرکت های ورزشی زورخانه ای

اگر بخواهیم نگاهی به وسایل، تجهیزات، و تمرین های زورخانه ای بیندازیم می توان به مهم ترین آنها همچون سنگ ، تخته شنو، نرمش پشت خته، میل، پازدن، چرخیدن، پای آخر، دعا، کباده، کشتی پهلوانی، اشاره نمود که هر کدام را به مختصر توضیح می دهیم.

سنگ چیست

سنگ گرفتن از مفیدترین حرکات ورزش زورخانه ای است که ورزشکاران نیرومند و ورزیده از عهده این کار بر می آیند. سنگ به عنوان نمادی از سپرهای جنگاوران است. فوائد جسمانی سنگ گرفتن را می توان: افزایش قدرت در گروه عضلات بالا تنه ، تقویت عضلات کمربند شانه ای و اندام فوقانی دانست.

تخته شنو

در این حرکت، ورزشکار به سمت زمین رفته و به بالا بر می گردد. شنو رفتن اشاره ای به مرگ و حیات مجدد انسانهاست بعبارتی چون انسان از خاک خلق شده، به خاک برمی گردد و سپس در قیامت، احیاء می شود. ضمنا درجنگ های قدیم، گوش خود را بر روی زمین می گذاشتند تا صدای پای اسب دشمن را تشخیص دهند و واژه شنو (بشنو) برای شنیدن صداها به کار می رفته است. فواید جسمانی آن عبارت است از افزایش قدرت در گروه عضلات بالا تنه، عضلات سینه ای بزرگ، سینه ای کوچک، بین دندهای داخلی و خارجی، مایل شکمی، شکمی ذوزنقه ای، متوازی الاضلاع، گرد کوچک، گرد بزرگ، پشتی بزرگ و تحت کتفی.

نرمش پشت خته

نرمش پشت تخته در ورزش زورخانه ای شامل حرکات خاصی است که با  پس از پایان ً هماهنگی ضرب و اشعار مرشد انجام می شود. این حرکات معمولا شنو رفتن در حالتی که تخته شنو روی زمین قرار دارد و ورزشکار، سر پا ایستاده آغاز می شود. قبل از آغاز نرمش پشت تخته چنانچه قهرمان یا شیرینکار چرخنده ای در میان ورزشکاران باشد با اجازه میاندار می چرخد. بطوریکه میاندار، تخته خود را فقط  – برداشته و کنار می آید و در حالتی که دیگر تخته ها روی زمین است چرخ انجام می شود. سپس میاندار به وسط آمده، تخته را به زمین  –توسط یک نفر گذاشته و نرمش را آغاز می کند.

میل

شکل میل مانند مخروط و بعضا استوانه است و امروزه از چوب ساخته می شود میل در ابعاد و اوزان مختلف ساخته می شود که کاربردهای آنها برای سنین مختلف جهت میل گیری و میل بازی متفاوت است و بستگی به وزن و فیزیک بدن افراد دارد. در میل هایی که برای میل گیری ساخته می شوند، میل ها مخروطی شکل هستند. فواید جسمانی آن افزایش قدرت در گروه عضلات بالا تنه ، عضلات کمربند شانه ای و اندام فوقانی، افزایش قدرت گروه عضلات خم و راست کننده گردنی، افزایش قدرت استاتیک عضلات پا و کمر، افزایش هماهنگی عصب و عضله و بهبود عکس العمل به ویژه در میل بازی می باشد.

کباده

در لغت به معنای کمان نرم و سست و به عنوان نمادی از کمان جنگاوران شناخته شده است. شکل ظاهری کباده، کمان بدون تیر است و برای کشیدن کمان، تمرینی مناسب و امروزه ورزشی مفید می باشد فوایید جسمانی همچون افزایش قدرت در گروه عضلات بالا تنه ، عضلات کمربند شانه ای و اندام فوقانی، افزایش قدرت گروه عضلات خم و راست کننده گردنی، افزایش قدرت استاتیک عضلات پا و کمر دارد.